استرس،دلايل و تاثير آن بر عملکرد کارکنان سازمان

مقدمه
استرس يا فشار عصبي از مسايل بسيار حاد در سازمان‌هاي امروزي مي‌باشد که سلامت جسمي و رواني نيروي کار را به خطرانداخته و هزينه سنگيني را به سازمان‌ها وارد ساخته است، فشار عصبي در ساز مان همچون آفتي فعاليت ها را تحليل داده و از بين مي برد .گروهي از صاحب‌نظران رفتار سازماني، استرس ناشي از شغل را بيماري شايع قرن نامگذاري کرده‌اند شايد هم به راستي دوران ما عصر استرس‌ها است که در آن انسان بيش از هر زمان ديگر در معرض عوامل استرس زا قرار گرفته و مسايل و مشکلات زيادي از هر سو او را احاطه کرده است. با توجه به ضرورت پرداختن به اين موضوع در اين مقاله نگارنده سعي کرده است به پديده استرس شغلي، دلايل و اثرات آن در عملکرد کارکنان و راهکارهاي عملي کاهش استرس در محيط کارپرداخته و به کارکنان در بکارگيري راهکارهاي عملي در جهت افزايش قدرت تحمل و فشارپذيري فردي و سازماني ياري رساند، تا از اين طريق در راستاي سالم سازي محيط کار و ارتقاي بهداشت رواني سازمان خود حرکت کنند و انرژيهايي که ناخواسته صرف تنشهاي سازماني مي گردد در جهت ارتقاي کميت و کيفيت و تحقق مسئوليتهاي اجتماعي آن سازمان به کار گرفته شود.
استرس شغلي، دلايل وآثار آن بر عملکرد کارکنان در سازمانها
در دهه اخير مو ضوع استرس و آثار آن در سازمان يکي از مبا حث اصلي مد يريت رفتار سازماني را به خود اختصاص داده اسـت و فشار عصبي در ساز مان همچون آفتي فعاليت ها را تحليل داده و از بين مي برد . توجه به محـيط هـاي شـغلي و شـرايط کـار کارکنان امري است که موجب بالا بردن کيفيت کار ، حفظ سلامت وبهداشت کارکنان وجهت بهره جويي بيـشتر وبهتـر از طـول مدت سنوات کاري مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تاثير استرس شغلي بر زندگي و کارکارکنان، دست اندر کاران اين گونه سيـستم ها بايد عوامل مرتبط با رضايت مندي را يافته وجهت پيشرفت وارتقاي سطح کارايي کارکنان مورد توجه قرار دهند .
استرس (STRESS) چيست؟
استرس به مجموعه واکنشهاي عمومي انسان نسبت به عوامل ناسازگار و پيش بيني نشده داخلي و خارجي اطلاق مي گردد.
فشار رواني (STRESS) تجربه اي است همگاني و عمومي که هرکس به کرات آن را در زندگي خود احساس کرده است، برخلاف تصور، فشار رواني هميشه شامل حوادث ناخوشاينــد نيست بلکه مي تواند محصول موفقيتهاي خوشايند و مطلوب نيز باشد که سازگاري مجددي را در فرد مطالبه مي کند. به عبارت ديگر شايد نکته اصلي در موقعيتهاي تنش زا نياز به انطباق و سازگاري مجددي است که براي فرد ضرورت پيدا مي کند.
فشاررواني نتيجه يک تعامل بين منابع مختلف فشار و فرد است. تمامي افراد يک موقعيت واحد را استرس زا تصور نمي کنند و اختلافات فردي آنان ازنظر شخصيتي و تجارب زندگي، پاسخ آنان را به فشار رواني تحت الشعاع خود قرار مي دهد.
استرس شغلي (Job Stress) چيست؟
بکارگيري فرد درکاري که با توانايي‌ها و اطلاعات او همخواني ندارد و يا تغيير در فعاليت‌کاري او مي‌تواند باعث ايجاد استرس در فرد شود. بطورکلي استرس شغلي نوعي استرس است که با محيط کاري يا عوامل مرتبط با محيط کاري فرد ارتباط دارد. تغيير در فعاليت هاي کاري همچون فن آوري جديد يا تغيير اهداف، ممکن است باعث ايجاد استرس شود استرس سازماني را مي توان با مقياس کارگريزي و کيفيت کار اندازه گيري کرد.
دلايل استرس کاري
در محيط کاري، موقعيت هاي زيادي هستند که موجب استرس فرد مي شوند. موقعيتهايي همچون فقدان تامين شغل، حاکميت روابط بر ضوابط ، بوروکراسي سردرگم، فقدان مکانيسم هاي کنترل و ارزشيابي، شيفت هاي کار، ساعت کار زياد، فناوري جديد، حقوق کم و سبک مديريت باعث ايجاد استرس در محيط کار ميگردند.
برخي ديگر از عوامل استرس زا عبارتند از:
حمايت نکردن مسئولين از کارکنان خود
نبود مشاوره و ارتباطات
دخالت هاي زيادي در مسايل شخصي، اجتماعي و زندگي خانوادگي
حجم زياد کارها يا بيش از اندازه کم بودن کار
فشار بيش از حد ناشي از غيرواقعي بودن مهلت انجام کارها
انجام کارهايي که بسيار مشکل اند و يا لزوم چنداني به انجام آنها نيست
نداشتن مهارت کافي در نحوه انجام کار
شرايط نامطلوب کاري
داشتن شغلي که متناسب با شاغل نباشد
نداشتن امنيت شغلي و ترس از بيکار شدن
اثرات استرس در محيط کار
استرس روي سازمان ها و افراد موجود در آن تأثير مي گذارد. تأثير استرس سازماني با افزايش ميزان کارگريزي ، تعويض زود هنگام کارکنان ، ارتباط نامناسب با ارباب رجوع ، کاهش ميزان امنيت شغلي، عدم سلامت محيط کار ، کنترل ضعيف کيفيت محصولات و .... ارتباط دارد. به بيان ديگر هرچه ميزان استرس سازماني بالاتر باشد، عوامل ذکر شده از فراواني بيشتري برخوردارند.
استرس باعث فشارهاي رواني بسياري بر روي فرد مي‌شود که اين فشارها به شکل‌هاي مختلف در رفتار فرد در محيط کاري خود را نشان مي‌دهد برخي از اين رفتارها عبارتند از :
زود رنجي يا پرخاشگري در برخورد با همکاران و مراجعين
بي‌تفاوتي و بي‌علاقگي به آراستگي ظاهر خود و ديگران
کاهش خلاقيت و فقدان اعتماد به نفس
بي‌تفاوتي نسبت به کار و افزايش اشتباهات
عدم‌توانايي تمرکز برروي کار و ناتواني در تصميم‌گيري
خستگي مفرط، ناراحتي و احساس گناه
ناتواني در تحمل اطرافيان و تمايل به انزوا
همه اين عوامل در نهايت منجر به کاهش بهره‌وري و افزايش ضايعات مي‌شود و از طرف ديگر اين افراد بعلت ناتواني در کنترل احساسات ، ناتواني در تصميم‌گيري صحيح و ديگر موارد ذکر شده استعداد فوق‌العاده در ايجاد حادثه براي خود و ديگران پيدا مي‌کنند .


راههاي مقابله بااسترس
براي مقابله بااسترس ابتدا بايستي عوامل و زمينه هاي استرس زا شناسايي تا راه کارهاي متناسب باآنها به کار گرفته وعوامل استرس زا تعديل شوند.استرس درسازمان اثرات نامطلوبي بر کميت و کيفيت کار کارکنان برجاي مي گذارد و عوامل و ريشه هاي استرس سازمانها تنها در سازمان نيست بلکه عوامل استرس زاي برون سازماني مختلفي وجود دارند که شخص را با تنش و استرس روبرو مي سازد. به اين ترتيب فرد با استرس وارد سازمان شده و از طرف ديگر عوامل سازماني استرس فرد را افزايش مي دهد.
برخي از راههاي کاهش استرس در محيط کار به شرح زير است:
?- اطلاعات و منابع موردنياز جهت انجام درست کارها را فراهم آوريد.
2- در يک زمان فقط يک کار را انجام دهيد تا فشارهاي وارد بر خود را کاهش دهيد.
3- يک راه ارتباطي براي تقابل اجتماعي بين ديگرکارکنان و مديران ايجاد کنيد.
4- پيشنهادهاي ديگران در کمک به خود را بپذيريد.
5- توانايي هاي خود را بشناسيد و بيش از حد از خود انتظار نداشته باشيد.
6- محيط فيزيکي مناسب فراهم آوريد و از موقعيت هاي پر استرس دوري کنيد.
7- کارهايي را انجام دهيد که برايتان لذت بخش و شادي آفرينند.
8- سعي کنيد اوقات خود را با کساني بگذرانيد که مصاحبت با آنها برايتان لذت بخش باشد و نه با کساني که انتقاد کننده و خرده گيرند.
9- آرام نفس بکشيد، به طوري که قسمت پائيني شش هاي خود را به تحرک واداريد.
10- تکنيک هاي آرامش بخش را به کار بريد.
11- يک واکنش نسبت به استرس، خشمگين شدن است. درباره نحوه غلبه بر خشم خود بيشتر بياموزيد.
نتيجه گيري
پديده استرس يا فشار عصبي از مسايل بسيار حاد در سازمان‌هاي امروزي مي‌باشد که سلامت جسمي و رواني نيروي کار را به خطرانداخته و هزينه سنگيني را به سازمان‌ها وارد ساخته است، گروهي از صاحب‌نظران رفتار سازماني، استرس ناشي از شغل را بيماري شايع قرن نامگذاري کرده‌اند شايد هم به راستي دوران ما عصر استرس‌ها است که در آن انسان بيش از هر زمان ديگر در معرض عوامل استرس زا قرار گرفته و مسايل و مشکلات زيادي از هر سو او را احاطه کرده است
کارکنان ساعات زيادي را در محيط کار سپري مي کنند. نارضايتي شغلي و در پي آن استرس ظرف چند سال فرد شاغل را بيمار مي کند. براي همين کارشناسان به مديران پيشنهاد مي کنند به استرس در محيط کار اهميت زيادي بدهند. آنها مي توانند افراد داراي استرس را شناسايي کنند و به آنها آموزش دهند. همچنين مي توانند در عملي پيشگيرانه عوامل استرس زا را از محيط کار حذف کنند. آيا ترجيح مي دهيم کارکناني شاداب و سالم و راضي داشته باشيم يا کارمنداني که پراز استرس و دچار بيماري هاي قلبي و فشارخون و غيره هستند؟
باتوجه به مطالب گفته شده در مورد استرس، دلايل و اثرات استرس و راههاي مقابله با استرس ، مديران و کارکنان در سازمانهاي مختلف مي توانند با به کارگيري راهکارهاي عملي در جهت افزايش قدرت تحمل و فشارپذيري فردي و سازماني خود گام برداشته واز اين بابت در راستاي سالم سازي محيط و ارتقاي بهداشت رواني سازمان حرکت کنند تا انرژيهايي که ناخواسته صرف تنشهاي سازماني مي گردد در جهت ارتقاي کميت و کيفيت و تحقق مسئوليتهاي اجتماعي سازمان به کار گرفته شود.
منابع و مآخذ
1- امين ا... علوي، فشارهاي عصبي و رواني درسازمـــان (استـرس)، مجله مديريت دولتي شماره 20، بهار 1372، ص 34 و ص 35
2- ماهنامه علمي و آموزشي در زمينه مديريت – تدبير شماره 138
3- کتاب مديريت استرس - نويسنده جرارد هارگريور – مترجم مرتضي مقدمي پور
4- کتاب رفع استرس در محل کار – نويسنده مرتضي کارزي
http://www.ravanshenasi.mihanblog. com -5
6- http//:www.stress-anxiety-depression.org
http//:www.sanatekhodro.com -7